سبد خرید
قوانین حمایت از حقوق مصرف کننده
امروزه قوانین حمایت از حقوق مصرف کننده نقش مهمی در ساختار اقتصادی کشورها دارند البته این قوانین به تازگی در ایران شکل گرفته است و در گذشته حقوق مصرف کننده با بی‌عدالتی و آسیب‌پذیری‌هایی مانند: بی‌اطلاعی از فرایند تولید کالا، عوارض و خطرات ناشی از مصرف کالاها، بی‌اطلاعی از شرایط صحیح مصرف کالا و شرایط نگهداری آن، تبلیغات غلط، شرایط غیر منصفانه معامله و قیمت، عدم پایبندی تولیدکننده کالا به تعهداتی نظیر گارانتی، ضمانت و خدمات پس از فروش مواجه بودند، این در حالی است که اکنون قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان به این موارد پرداخته است و نواقص را تا حد مطلوبی پوشش داده است.
قوانین حمایت از حقوق مصرف کننده
صبح زمانی که از خواب بیدار می شویم تا وقتی که به خواب می‌رویم از کالا و خدمات زیادی استفاده می‌کنیم و قطعا در طول شبانه روز به مشکلاتی در رابطه با استفاده از این خدمات و کالاها بر می‌خوریم. اگر قرار باشد با کوچک ترین مشکلی که با آن رو به رو می شویم به مراجع قضایی مراجعه کنیم، باید هر روز ساعات طولانی از وقتمان را فقط برای این کار اختصاص دهیم که حتی اگر بر فرض محال این اتفاق هم رخ دهد، ممکن است در نهایت به دلیل عدم آشناییمان با قوانین و مقررات مربوط به این کالاها و خدمات، شکست بخوریم، گاهی اوقات آسیب ها و خسارت های وارد شده جبران ناپذیر است، آشنایی با حقوق مصرف کننده برای پیش گیری از این اتفاقات الزامی است.
اما تنها مصرف کنندگان کالا ها و خدمات نیستند که باید از این قوانین آگاه باشند بلکه تولیدکنندگان هم با رعایت این قوانین، ضمن احترام گذاشتن به مشتریان باعث جلب اطمینان و رضایت آن ها می‌شوند پس رعایت حقوق مصرف کنندگان به نفع آحاد مردم است در نتیجه متوجه می‌شویم که چرا رعایت این قوانین در بهبود ساختار اقتصادی کشورها نقش دارند. سازمان های زیادی برای حمایت از حقوق مصرف کنندگان شکل گرفته اند از جمله : شرکت های تعاونی، بنیادهای ملی مصرف، انجمن حمایت از مصرف کنندگان.
مصرف کننده چه کسی است؟
طبق تعریف قانون حمایت از حقوق مصرف کننده ، مصرف‌کننده هر شخص حقیقی و یا حقوقی است که کالا یا خدمتی را خریداری می‌کند و حقوق مصرف کننده نیز عبارت است از: حقوقی که همه عرضه‌کنندگان کالا و خدمات منفردا و متضامنا از حیث صحت، کمیت، کیفیت و سلامت کالا و خدمات عرضه شده مطابق با ضوابط و شرایط مندرج در مورد هر شخص حقیقی یا حقوقی که کالا یا خدمتی را خریداری می‌کنند، در معاملات رعایت کنند که مصادیق آن توسط سازمان حمایت تعیین خواهد شد. منظور از «کالا» هر شیء فیریکی‌ای می‌باشد که برای رفع یک نیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد و منظور از «خدمت» هرگونه کاری است که بدون این که کالایی عرضه شود، قابل ارزیابی به پول است. برخی از خدمات مادی هستند؛ همانند تعمیرات یا نظافت. برخی از خدمات مالی هستند؛ مثل خدمات مربوط به بیمه یا وام‌ها و برخی از خدمات فکری هستند؛ همچون خدمات پزشکی یا خدمات مشاوره‌ی حقوقی
مصرف کنندگان دارای چه حقوقی هستند؟
سازمان ملل، حقوقی را به عنوان حقوق اولیه برای مصرف کنندگان و مشتری به کشورهای عضو پیشنهاد کرده که عبارت است از: حق برخورداری از سلامت و ایمنی، حق داشتن اطلاع‌رسانی صحیح و کامل، حق برخورداری از بازار رقابتی و ضد انحصاری، حق لحاظ شدن نیازهای اساسی در تصمیم‌گیری‌ها، حق داشتن جبران خسارت، حق آموزش، حق داشتن محیط زیست سالم و حق داشتن تشکل. اما حقوق مصرف کننده در نظام حقوقی ما بدین شرح است :
- حق مشارکت در تدوین استانداردها
- حق برخورداری از حمایت در قبال کالا و خدمات زیان آور
- حق برخورداری از حمایت در برابر رویه‌های فریب‌کارانه
- حق برخورداری از سلامتی ایمنی و دریافت کالا و خدمات سالم
- حق برخورداری از اطلاع‌رسانی صحیح و کامل نسبت به کالا و خدماتی که مصرف می‌کنند شامل نوع، کیفیت، آگاهی از تاریخ تولید، تاریخ انقضای مصرف و درج قیمت
- حق برخورداری از بازار رقابتی و ضد انحصار
- حق لحاظ شدن تأمین نیازهای اساسی در تصمیم‌گیری‌ها
- حق برخورداری از جبران خسارات وارده ناشی از مصرف کالا و خدمات
- حق برخورداری از آموزش برای افزایش تخصص و مهارت در انتخاب مناسب کالا و خدمات
- حق داشتن محیط زیست سالم
- حق داشتن تشکل برای پیگیری حقوق اولیه در مصرف کالا و خدمات
- حق برخورداری از خدمات بهینه‌ی فروش و پس از فروش
سایر حقوق و مصادیقی که طبق قانون تعیین شده یا در آینده توسط سازمان حمایت از مصرف کنندگان تعیین می‌شود. برای مطالعه بیشتر مقاله منشور اخلاقی در رضایت مشتری را مطالعه کنید.
اما چه کسانی باید بر اجرای قوانین مصرف کنندگان نظارت داشته باشند؟
تامین حقوق مصرف‌کننده بر عهده دو دسته است که یا تولیدکننده هستند یا توزیع‌کننده که در ماده ۱ قانون حمایت از حقوق مصرف‌کننده این افراد را به طور زیر مشخص می‌کنند: عرضـه‌کنندگان کـالا و خدمات: به همه تولیـدکنندگان، واردکـنندگان، توزیع‌کنندگان، فروشندگان کالا و ارایه‌کنندگان خدمات اعم از فنی و حرفه ای و همچنین همه دستگاه‌ها، مؤسسه‌ها و شرکت‌هایی که شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذکر یا تصریح نام است و به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم و به صورت کلی یا جزیی کالا یا خدمت به مصرف‌کننده ارائه می‌کنند، اطلاق می‌شود.
در این خصوص باید گفت زمانی که کارخانه‌ای کالایی را تولید می‌کند، برای اطمینان مصرف‌کننده از سلامت کالا، برای کالای خود خدمات پس از فروش، ضمانت‌نامه و امور این چنینی را قرار می‌دهد که این ضمانت‌نامه طبق تعاریف قانون مذکور سندی است که تولیدکننده، واردکننده، عرضه‌کننده یا تعمیرکننده هر دستگاه فنی به خریدار یا سفارش‌دهنده کالا و خدمات می‌دهد تا چنان چه ظرف مدت معین عیب یا نقص فنی در کالای فروخته شده یا خدماتی که انجام شده مشاهده شود، نسبت به رفع عیب، یا تعویض قطعه یا قطعات معیوب یا دستگاه بدون اخذ وجه یا پرداخت خسارات وارده اقدام کند.
این ضمانت‌نامه باید در بردارنده مدت و نوع ضمانت باشد و همراه با صورتحساب فروش که در آن قیمت کالا یا اجرت خدمات و تاریخ عرضه درج شده باشد، به مصرف‌کنندگان ارائه شود. همچنین فروشندگان موظفند اطلاعات لازم شامل: نوع، کیفیت، کمیت، آگاهی‌های مقدم بر مصرف، تاریخ تولید و انقضای مصرف را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند.قوانین حمایتی نیز در این راستا وجود دارند که از جنبه‌های مختلفی به حمایت از حقوق مصرف‌کننده می‌پردازد از جمله استانداردسازی که سبب ارتقای سطح کیفیت و باعث افزایش ایمنی در استفاده از کالا می‌شود که این امر آسیب‌های ناشی از مصرف کالاهای عرضه شده به مصرف‌کنندگان و تعداد دعاوی مصرف‌کنندگان را نیز کاهش می‌دهد.
