در ادامه‌ی معرفی مفاهیم مهم در علم مدیریت و کسب و کار به مفهوم بسیار کاربردی و مهم رفتار سازمانی مثبتگرا می‌پردازیم. برای پرداختن به مقوله‌ی رفتار سازمانی مثبتگرا در ابتدا لازم است به تعریف رفتار سازمانی بپردازیم و سپس آن را با در نظر گرفتن قید مثبت‌گرایی که مفهومی کاربردی در علم روانشناسی است همراه کنیم تا بتوانیم به تعریف درستی از رفتار سازمانی مثبتگرا برسیم. از این رو با ما همراه باشید تا در ادامه‌ی مطلب به این مفهوم که مفهومی ترکیبی از دو علم روانشناسی و مدیریت است، به تفصیل بپردازیم.
رفتار سازمانی چیست؟
همان‌طور که بیان گردید، لازم است پیش از توضیح رفتار سازمانی مثبتگرا به این سوال پاسخ دهیم که رفتار سازمانی چیست؟ به طور خلاصه می‌توان گفت رفتار سازمانی یا Organizational Behavior در حقیقت دانش مطالعه‌ی تأثیر افراد، ساختارها و گروه‌ها بر رفتار در یک سازمان را شامل می‌شود. به عبارت دیگر رفتار سازمانی، علم مطالعه‌ی نحوه‌ی برخورد و تعامل افراد و گروه‌ها در قالب سازمان می‌باشد که دانشی کاملا کاربردی است و در ذیل علم مدیریت تعریف می‌شود.
این دانش روابط مردم و سازمان‌ها را در قبال کلیه‌ی گروه‌ها، سازمان‌ها و افراد دیگر به خوبی مورد بررسی قرار میدهد. به کارگیری این دانش می‌تواند کارآیی و راندمان یک سازمان و مسئولیت پذیری آن را برای رسیدن به اهداف سازمانی بالا برد. در حقیقت هدف از آن دستیابی به اهداف سازمانی و همچنین اهداف انسانی سازمانی با کمک ساختن ارتباطات بهتر می‌باشد.
روانشناسی مثبتگرا
در حقیقت روانشناسی مثبتگرا ریشه و پایه‌ی رفتار سازمانی مثبتگرا است. پیدایش روانشناسی مثبتگرا بر می‌گردد به سخنرانی مارتین سلیگمن (پدر روانشناسی مثبت) در جایگاه ریاست انجمن روانشناسی آمریکا. به طور کلی می‌توان گفت شاخه‌ی مثبت‌گرایی در دانش روانشناسی، به جای توجه به ناتوانی‌ها و ضعف‌های بشری، بر روی توانایی‌‌های انسان مثل شاد بودن ، خوشبینی و موفقیت که همگی مفاهیمی بشدت مثبت به شمار می‌روند متمرکز می‌شود.
مفهوم مثبت‌گرایی در سازمان
مفهوم مثبت‌گرایی در سازمان کاربرد عینی روانشناسی مثبتگرا در علم مدیریت است و دارای دو رویکرد اساسی می‌باشد که عبارتند از:
– رفتار سازمانی مثبتگرا یا Positive Organizational Behavior
این مورد بیشتر بر جنبه‌های خَرد رفتار سازمانی و آن دسته از حالات مثبت شخصیت انسانی که قابل توسعه و پرورش هستند، تأکید دارد. در ادامه‌ی مطلب بیشتر به رفتار سازمانی مثبتگرا که موضوع اصلی این مطلب می‌باشد می‌پردازیم.
– پژوهش‌های سازمانی مثبتگرا یا Positive Organizational Scholarship
این مورد بیشتر جنبه‌های کلان رفتار سازمانی را در بر می‌گیرد. روانشناسی مثبت گرا، به عنوان یک اصول مثبت در سازمان بر پایه سه اصل تجارب ذهنی، خصلت ها و جامعه گرایی را شامل می شود. هر یک از این سه خصلت ها شامل مباحثی مانند خوشی، امیدواری، مثبت اندیشی، ارزش ها، خردمندی، رشد فردی، خانواده، جامعه، ارتباطات و تمامی رویکردهای مثبت شخصیتی را می باشد.
با توجه به اینکه رویکردهای سنتی و قدیمی در سازمان با خطا و اتلاف زمان و هزینه همراه بود لازم بود با ایجاد معیارهای مثبت گرا در سازمان عملا ظرفیت های فردی زیر مجموعه سازمان را ارتقا دهند تا شاهد رشد سریع و مثبت سازمان در تمام عرصه ها شوند.
تعریف رفتار سازمانی مثبتگرا
در واقع مطالعه و بررسی و در نهایت استفاده و به کار بردن قابلیت‌های مثبت روانشناختی و نقاط قوت منابع انسانی برای بهبود راندمان کارکنان سازمان، را یک تعریف تقریبا جامع برای رفتار سازمانی مثبتگرا می‌توان دانست. درست به مانند روانشناسی مثبتگرا، رفتار سازمانی مثبتگرا، ادعا نمی‌کند که به دستاورد جدیدی در ارتباط با مثبت‌گرایی رسیده است. بلکه بر نیاز به تمرکز بیشتر بر نظریه‌پردازی، پژوهش و کاربرد موثر حالات، صفات و رفتارهای مثبت یا همان نگرش مثبت کارکنان در محیط کار در سازمان اشاره دارد.
عوامل اصلی تشکیل‌دهنده رفتار سازمانی مثبتگرا
به طور کلی سرمایه‌ی روانشناختی، سرمایه‌ی انسانی و سرمایه‌ی اجتماعی یه عامل اصلی و عمده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی رفتار سازمانی مثبتگرا می‌باشند که در این قسمت از مطلب قصد داریم به هر یک از این عوامل نیز اشاره نماییم.
– سرمایه‌ی اجتماعی
سرمایه‌ی اجتماعی موردی بسیار مهم است که کلیه‌ی کسب و کارهای موفق در دنیا آن را برای خود بسیار دارای حساسیت و اهمیت در نظر می‌گیرند. سرمایه‌ی اجتماعی از مجموعه شبکه‌‌ها و ارتباطات در دسترس برای سازمان از طریق خود سازمان، مدیران و اعضای آن در درون و بیرون سازمان و کیفیت این ارتباطات از بعد اعتماد و صمیمیت تشکیل شده است که می‌تواند برای موفقیت یک سازمان نقش اساسی ایفا کند. از یاد نباید برد که برندهای بزرگ دنیا همگی دارای سرمایه‌ی .اجتماعی مناسبی هستند و می‌دانند روزی که سرمایه‌ی اجتماعی خود را از دست بدهند پایان کار و پایان روزهای موفقیت آن‌هاست
– سرمایه‌ی انسانی
سرمایه‌ی انسانی نیز یکی از ارکان موفقیت سازمان‌هاست. در حقیقت سرمایه‌ی انسانی به نوعی نیروی کار متخصص یک سازمان است که می‌تواند موتور محرک سازمان در رسیدن به اهداف هم باشد. در تعریف دیگر می‌توان گفت سرمایه‌ی انسانی مجموعه‌ای از مهارت‌ها، دانش و اعتقادات عمومی افراد در داخل یک سازمان است که نشان دهنده ظرفیت کار امروز و ظرفیت بالقوه کار فردا برای سازمان است. در حوزه مدیریت نیروهای انسانی می توانید مقاله مدیران خوب چگونه کارمندان خود را تشویق می کنند. را مطالعه کنید.
– سرمایه روان شناختی : ظرفیت‌های روان شناختی از قبیل قابلیت تاب آوری، خوش بینی، خود کارآمدی و امیدواری در کنار هم، عاملی را به عنوان سرمایه روانشناختی تشکیل می دهند. برای موفقیت در این حوزه نیاز به آشنایی با مفهوم شرافت رهبری DQ است.
کدام متغیر های روان شناختی را می توان در قالب رفتار سازمانی مثبت گرا مورد بررسی و اهتمام قرار داد؟
عرض شد که مثبت گرایی مفهومی روان شناختی است که البته متغیر های روان شناختی زیادی نیز در قالب این مقوله می توانند مورد بررسی قرار گیرند. اما خصوصیات متغیرهای روان شناختی که در قالب رفتار سازمانی قابل بررسی هستند عبارت است از:
- – متغیر ها به صورت معتبر قابل اندازه گیری باشند.
- – متغیر ها دارای پایه نظری و پژوهشی باشند: مبتنی بودن متغیرهای تشکیل دهنده رفتار سازمانی مثبت گرا، بر نوعی نظریه و پژوهش عامل تمایز آنها از مطالب ارائه شده در کتاب های مثبت گرای پرفروشی است که در زمینه روانشناسی به تازگی طرفداران بسیاری پیدا کرده است و در واقع کاربردی نیستند.
- – متغیر ها در زمینه رفتار سازمانی به طور تقریبی منحصربه فرد باشند: این موضوع بدین معناست که این متغیر ها از سایر مواردی که در گذشته در مقوله‌ی رفتار سازمانی ارائه شده است، مانند خود-ارزیابی های مثبت گرایانه یا positive self- evaluation تقویت مثبت و غیره قابل تفکیک باشند.
- – متغیرها دارای تأثیر مثبت بر عملکرد کاری و رضایت فردی باشند .
- – متغیر ها امکان توسعه و تغییر و پرورششان در انسان وجود داشته باشد: در صورتی می توان، متغیری را در زمره متغیرهای رفتار سازمانی مثبت گرا به حساب آورد که آن متغیر، تقریبا قابل انعطاف و تغییر پذیر باشد. مانند متغیرهایی چون: امیدواری، خوش بینی، تاب آوری و خود کارآمدی.
حال به معرفی هر یک از این متغیرهای می پردازیم
- امیدواری:
امیدواری حالت انگیزشی بسیار مثبتی است که برای دستیابی به هدف و نیل به حس موفقیت پدید می آید و خود تجربه نیل به موفقیت، این حس را برای دفعات بعدی در فرد تقویت می کند. اميدواری خود از دو جزء تشكیل شده است که عبارتند از: عاملیت و همچنین برنامه ریزی برای دستیابی به هدف. منظور از کلمه عامليت، داشتن اراده برای دستيابی به نتيجه مورد نظر يا اهداف دلخواه است. بنابراين، اميدواری، مستلزم، عامليت يا نوعی انرژی برای تعقيب اهداف می باشد. عنصر دیگر تشكيل دهنده اميدواری، برنامه‌ريزی براي دستيابی به هدف است كه نه تنها در بر گيرنده شناسايی اهداف است، بلكه راههای متفاوت رسيدن به اهداف را نيز در بر می گيرد. در واقع اميدواريی مستلزم داشتن اراده برای نيل به موفقيت و شناسايی، شفاف سازی و پیگیری راههای لازم برای دستيابی به موفقيت است.
- خوش بینی
خوش بینی یعنی فردی در برابر شکست ها و پیروزی ها ثابت قدم بوده. موفقیت را به توانایی خود نسبت داده و شکست را به عوامل بیرونی نسبت دهد. افراد خوش بين همواره در انتظار رخ دادن اتفاق های خوشايند در زندگي خود هستند. نكته مهم آن است كه در سرمايه‌ی روان شناختی، خوش بينی واقعی مورد نظر است. زيرا خوش بينی غیرواقعی منجر به پيامدهای منفی می شوند.
- تاب آوری
در حقیقت حالتی است که فرد می تواند با کمک آن در مقابل ناکامی‌ها و مشکلات و حتی مسئولیت‌ها و پشرفت‌های مثبت در زندگی، خود را حفظ کرده و به تلاش بیشتر برای نیل به موفقیت ادامه دهد. برخی افراد تاب آور، پس از رويارویی با موقعیت‌های دشوار زندگی، دوباره به سطح معمولی عملكرد باز می گردند، حال آنكه عملكرد برخی ديگر از اين افراد، پس از رويارویی با ناكامی‌ها و دشواری‌ها نسبت به گذشته ارتقا پيدا می كند.
- خود کارآمد
در یک تعریف ساده می توان خود کارآمدی را اعتماد به نفس نامید. در حقیقت باور فرد به توانایی‌‌های خودش برای دستيابی به موفقيت در انجام وظيفه‌ای معين از راه ايجاد انگيزه در خود، تامين منابع شناختی برای خود و نيز ايفای دیگر اقدامات لازم را می توان تعریف جامع‌تری برای خود کارآمدی دانست.
پرسش و پاسخ رفتار سازمانی مثبت گرا :
- سازمان مثبت گرا چیست؟
به سازمانی که بر پویایی نیروهای درون سازمانی اهمیت میدهد سازمان مثبت گرا گفته می شود. مثبت گرایی در سازمان باعث شکوفایی، انعطاف پذیری، پرورش عملکرد و مهارت های فردی فوقالعاده می شود.
- سازماندهی مثبت گرا چیست؟
پرفسور کوین گفته ” سازمان مثبت محلی است که کارکنان آن د حین کار شکوفا شده و عملکردهای آنها بالاتر می‌رود. هیچ سازمانی کاملا مثبت یا منفی نبوده است ولی با مثبت گرایی می‌توان منفی گرایی را کم کرد.
- چگونه می توانیم یک سازمان مثبت اندیش ایجاد کنیم؟
مدیران سازمان می توانند با کمک ساخت فرهنگ سازمانی با تاکید بر سلامت کارکنان، معنا دهی به فعالیت ها، ایجاد اهداف و ایجاد راهکار مثبت انگیز برای انجام وطایف اقدام کنند. هر چقدر مهارت روابط اجتماعی “روابط بین فردی” یک سازمان بیشتر باشد به همان مقدار موفقیت آن بالاست.
- مدیریت مثبت در رفتار سازمانی مثبت گرا چیست؟
مدیری که با استفاده از تجربه، الگوسازی، تقویت هدفمند احساسات مثبت بتواند کارمندان خود را برای رسیدن به اهداف سازمانی تشویق کند، مدیر مثبت اندیش گفته می شود. مدیران میتوانند با خوشبینی، صداقت در کار در این امر موفق باشند.
