خلاقیت چیست؟
خلاقیت چیست؟
در سال های اخیر که در تمام دنیا مساله شغل به ویژه برای جوانان تحصیل کرده به یک معضل تبدیل شده است، افراد خلاق که حتی بدون تحصیلات دانشگاهی موفق به ایجاد شغل برای خود و دیگران شده اند، بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند. این افراد ویژگی های بسیاری دارند که یکی از برجسته ترین آنها خلاقیت است. سیستمهای آموزشی در کشورهای مختلف سالهاست به این فکر افتاده اند که به جای تحصیل برای کسب نمره، شکوفایی استعدادها و خلاقیتهای دانش آموزان را هدف خود قرار دهند و بتوانند کارآفرینان آینده را پرورش دهند.
در کشورهای مختلف آکادمیهای کسب و کار نیز دقیقا سعی در همین موضوع دارند که بتوانند با کشف استعدادهای هر فردی خلاقیتهای وی در آن زمینهها را به شکوفایی و ثمردهی برسانند. کمتری کسی پیدا میشود که در مورد مفهوم خلاقیت چیزی نداند. اما بسیاری از مردم به درستی نمیدانند که خلاقیت چیست؟ در این مطلب قصد داریم ابتدا به توضیح مفهوم خلاقیت پرداخته و در ادامه به مباحث مرتبط خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
خلاقیت چیست؟
محققان علوم مختلف از جمله روان شناسی هر کدام برداشت خاصی از خلاقیت داشته اند و به همین جهت تعاریف متعدد و متنوعی برای آن ارائه کرده اند. نمیتوان هیچ یک از این تعاریف را کامل و بی نقض دانست و هیچ یک را نیز نمیتوان به طور کامل رد کرد. از این رو چند تعریف خلاقیت که جامع ترین آنها میباشند را خدمتتان ارائه مینماییم.
یکی از تعاریف بیان مینماید که خلاقیت ترکیبی از قوه ابتکار و انعطاف پذیری است که فرد آموزش دیده را قادر میسازد که خارج از چارچوب تعیین شده فکری، و البته به دور از تفکرات نامعقول، به صورت مولد بیاندیشد.
تعریفی دیگر بیان میکند که خلاقیت که آن را آفرینندگی نیز مینامند، اساسی ترین توانایی انسانها برای ایجاد ارزش در کلیه عرصههای زندگیست. اکثر علوم، تکنولوژیها، اختراعات، ابداعات، صنایع و هنرها در طول تاریخ بدون وجود خلاقیت در بشر امکان پذیر نبوده اند.
خلاقیت یا نو آوری
تعریفی دیگر، خلاقیت را توانایی حس کردن کمبودها و مسائل و اتخاذ راهی غیر روتین برای حل مسائل بیان میکند. در واقع بر اساس این تعریف، افراد خلاق کسانی هستند که مواردی که برای دیگران بن بست محسوب میشود فقط برای آنان یک چالش است و میتوانند راه حلی را با تفکر ناب خود برای مساله پیدا نمایند.
برخی به اشتباه نوآوری را با خلاقیت یکی میدانند. در واقع در بیان تفاوت نوآوری و خلاقیت میتوان گفت که خلاقیت، تولید ایدههای ناب است و نوآوری به کار بردن ایدههای تولید شده.
افراد خلاق مجذوب تازگی هستند و تکرار و یکنواختی برای آنان اصلا جذابیتی ندارد و به دنبال تحریک ذهنی و نه محرکهای قوی و مخاطره آمیز جهان واقعی هستند. آخرین یافتههای علمی در این زمینه شرح میدهد که هرس کردن نورونی که در میان سطح عادی و سطح سایکوپاتولوژی واقع شود می تواند موجب خلاقیت شود. دلایل دیگری که برای ارتباط نیمکره راست مغز انسانها با خلاقیت وجود دارد این است که افراد خلاق تنها طی این فرایند و نه به طور کلی تکیه بیشتر بر نیمکره راست مغز خود دارند.
سطوح مختلف خلاقیت چیست؟
برای خلاقیت به عنوان یک فاکتور مهم در موفقیت انسان در گذر از روزمرگی صرف و حرکت به سوی پیشرفت، میتوان سه سطح اصلی را در نظر گرفت که عبارتند از:
– کشف
به پایین ترین سطح از خلاقیت بشری کشف میگویند که در حقیقت آگاهی پیدا کردن از یک حقیقت موجود است. این مرحله خود میتواند پایه ای برای مراحل بعدی خلاقیت به شمار رود. در واقع در طول تاریخ بشر بسیار اتفاق افتاده که اختراعات بسیار بزرگ و ارزشمندی بر پایه یک کشف ساده آغاز شده اند.
– اختراع
سطح دیگر خلاقیت که بالاتر از کشف قرار میگیرد، اختراع یا نوآوری نام دارد. در حقیقت با کشف دانش و آگاهی و در اختیار داشتن علم، انسانها به اختراع چیزهای نو دست می زنند. اما این گونه نیست که اگر فردی به اختراع یک مورد دست نزند، آن اختراع تا ته تاریخ صورت نپذیرد. به عنوان مثال اگر الکساندر گراهام بل تلفن را اختراع نمیکرد، فقط شاید تاریخ اختراع آن به تعویق میافتاد. ولی حتما در آینده توسط شخصی دیگر اختراع میشد. زیرا دانش آن در اختیار بشر بود و به هر حال زمانی اختراع آن صورت میپذیرفت.
– خلق
بالاترین سطح و درجه از خلاقیت را خلق میدانند که در حقیقت فقط یک نفر میتواند آنها را ایجاد کند و بس. به عنوان مثال افسانهها و داستانهای تاریخی ایرانی سینه به سینه منتقل میشد و وجود داشت. اما فقط یک نفر توانست شاهکاری چون شاهنامه را خلق کند و آن شخصی نبود جز حکیم ابوالقاسم فردوسی. هر فردی در وجود خود توانایی خاصی برای خلق یک مورد خاص در زمینهای خاص را دارد. البته در بسیاری موارد این استعداد خلق کنندگی در افراد به درستی کشف نمیشود و هرگز شکوفا نمیگردد.
چگونه می توان خلاقیت را تقویت کرد؟
برای تقویت خلاقیت در انسانها روشهای زیادی وجود دارد و سیستم آموزشی به ویژه آموزش ابتدایی در تمامی کشورها باید با بینش کافی از این روش ها برای تقویت خلاقیت کودکان در سن رشد استفاده کنند. زیرا خلاقیت علیرغم اینکه در برخی افراد به صورت ذاتی و نهادینه وجود دارد، امری کاملا ذاتی و غیر اکتسابی نیست. به همین جهت با آموزش و تمرینات خاصی میتوان آن را به خوبی در مسیر درست تقویت کرد.
اولین موردی که برای تقویت خلاقیت بسیار لازم است بالا بردن علم و آگاهی میباشد. باید در نظر داشت که نوآوری بر مبنای دانش شکل میگیرد. به همین جهت میبایست دائم حوزه دانش خود را گسترش دهید تا بتوانید با در نظر داشتن آگاهی های وسیع خود ذهنی خلاق تر داشته باشید و به هر یک از سه سطح خلاقیت بتوانید وارد شوید. برای بالا بردن خلاقیت خود و در پله نخست بالا بردن آگاهی خویش، کتابهای خلاقیت و مطالبی را بخوانید که معمولا نمیخوانید. زیرا احتمالا در زمینه هایی که قبلا مطالعه نداشته اید دانش کمتری دارد و چه بسا با افزودن دانش خود در این زمینهها خلاقیت در وجود شما شکوفا شده و حتی به مرحله خلق یک ایده جدید برسید.
افرادی که خلاقیت بالایی دارند، قوه تخیل بسیار پویایی هم دارند. به همین علت شما نیز اگر قصد دارید به خلاقیت بالایی دست یابید، لازم است تخیل هدفمند را در خود با تمرین تقویت کرده و آن را به عنوان یک مفهوم حقیقی درک نمایید.
تقویت قوه خلاقیت چیست؟
همچنین برای بالا بردن و تقویت قوه خلاقیت در وجود خود بسیار لازم است که با فاصله گرفتن از ایدهها به آنها فرصت پرورش یافتن دهید. به عنوان مثال، میتوانید وقتی روی پروژه ای بزرگ کار میکنید، زمانی به خود استراحت دهید و از کار روی موضوع مورد نظر فاصله بگیرید.( هوش هیجانی (ای کیو) مهم است یا ضریب هوشی (آی کیو) ) بدین منظور میتوانید وقت خود را به کارهای سرگرم کننده صرف نمایید تا بتوانید کمی ذهن خود را هم استراحت دهید. پس بهتر است به نواختن موسیقی برای چند دقیقه بپردازید یا به یک ورزش مفرح مشغول شوید. به این ترتیب ذهنتان به جای دیگری هدایت میشود و به خلاقیت و نوآوری بیشتر شما کمک می کند. به طور کلی افرادی که بسیار خلاق هستند وقت مناسبی را در طول هفته به تفریحات سالم مورد علاقه خود و گذران وقت در طبیعت اختصاص میدهند.
یکی دیگر از ویژگیهای انسانهای خلاق که میتوان آن را در هر فردی تقویت کرد عدم ترس از تجربه کردن است. اگر میخواهید خلاقیت خود را به خوبی تقویت کنید سعی کنید از رویارویی با چالشها نهراسید و همواره سعی در رویارویی با تجربه های جدید داشته باشید که میتواند شما را در بن بستهای موقتی قرار داده و ذهن شما را برای طراحی راه حل تحریک نماید. افرادی که این گونه زندگی کرده و مرتب خود را در معرض تجربههای نو و رویارویی با چالشهای جدید قرار می دهند، انسانهایی خلاق تر از دیگران خواهند بود.
ویژگی مهم افراد دارای خلاقیت چیست؟
یکی از خصوصیات افراد خلاق، تشنه موفقیت بودن است. این افراد نیاز دارند در کسب هدفهای خود در زندگی، به موفقیتهایی دست پیدا کنند. این نیاز منبعی قوی و دلگرم کننده برای تلاش مضاعف فرد در زمینه دستیابی به راه حلهای تازه، ریسکپذیری بیشتر و تمرکز قوی تر با انگیزه مسئولیت پذیری بالا بر روی موضوع است. اگر شما هم با تحریک ذهن خود به سوی موفقیت بتوانید نیاز به رسیدن به موفقیت را درون خود نهادینه کنید، میتوانید فردی خلاق تر از آنچه اکنون هستید باشید.
خلاقیت در سازمان
ویلیام وریلی جونیور، وزیر خارجه آمریکا در یکی از سخنرانی اش بیان کرد: کسب و کارهای بزرگ توسط مردانی شکل میگیرد که نظراتی مخالف یکدیگر دارند برای مثال اگر دو شریک که در مجموع نظراتی مشابه با یکدیگر دارند و اقدام به ایجاد یک سازمان کردند، قطعا وجود یکی از آنها در آن سازمان غیر ضروری است. این اصل نه تنها در کسب و کار و تجارت، بلکه در سیاست، ورزش، هنر و … صدق میکند.
تفاوت ها عامل اصلی هارمونی خلاقیت در سازمان ها هستند.
نمونههای کمی از موفقیت سازمانهایی با ایدههای یکسان و مشابه وجود دارد. استیو جابز و استیو وزنیاک زمانی که قصد تاسیس کمپانی اپل را داشتند در اوج اختلاف نظر با یکدیگر بودند اما توانایی آنها در ترکیب نظراتشان با یکدیگر، عامل موفقیت اپل شد. آنجا مرکل و نیکولا سارکوزی برای ایجاد ثبات در اروپا پس از بحران مالی سال 2008 نقش مهمی داشتند اما با ایدههای کاملا متفاوت از یکدیگر، به طوری که حتی کسانی که آنها را نمیشناختند وقتی این دو را کنار هم دیگر می دیدند از اختلاف نظری که بین آنها وجود داشت مطلع میشدند
جالب است که بدانید اخیرا در دانشگاه هاروارد بر روی صد تیم تحقیقاتی صورت گرفت و نتایج این تحقیق حاکی از آن است : تیمهایی که دارای اختلاف نظر و عقیده هستند از خلاقیت بیشتری نسبت به تیمهای دیگر برخوردارند. مدیر عامل یکی از کمپانیهای موفق در آمریکا طی سخنرانی که در رابطه با علتهای موفقیتش داشت بیان کرد: عامل موفقیت من ناهمگونی و اختلاف عقیده بین کارمندانم است.
اختلاف سلیقه عاملی برای نوآوری و خلاقیت در سازمان است به شرطی که :
شما به عنوان مدیر بتوانید این اختلاف را مدیریت کنید. شما باید بتوانید نقاط قوت هر کدام از این نظرات را با یکدیگر ترکیب کنید و موضعی نسبت به هیچ کدام از این نظرات نداشته باشید، شما به عنوان مدیر باید این مهارت را به کارکنان خود آموزش دهید که هنگامی که با دیگر همکارانشان اختلاف نظر پیدا می کنند، میتوانند از این موضوع به بهترین شکل در جهت نوآوری و خلاقیت سازمان استفاده کنند و نباید زمانی که این موضوع اتفاق افتاد علیه دیگر همکاران خود موضع بگیرند. اجازه ندهید که این اختلافات به درگیری و تنش منجر شود. این هنر مدیریت است
به همین دلیل است که کمپانی Y Combinator در سازمانش اقدام به جلسات باز کرد. در این جلسات کارمندان باید درباره زمینه های مختلف اظهار نظر کنند و هر کسی که با نظر همکار خود مخالف باشد، به شرط اینکه در مقابل این مخالفت، نظر و ایده جدیدی داشته باشد امتیاز میگیرد.
سازمانهایی که از هماهنگی و رفتار سازمانی اعضای تیمش با یکدیگر بیش از حد لذت میبرد باید بداند که نه تنها این سازمان در حال حرکت به سمت یکنواختی است و هیچ خلاقیتی در آن به چشم نمیخورد بلکه طولی نخواهد کشید که دچار نابودی و شکست خواهد شد. همانطور که سازمانهایی چون سونی اریکسون و نوکیا به این مشکل بر خوردند. موفقیت و خوشبختی طولانی مدت برای هر سازمانی یک تهدید بزرگ محسوب میشود و باید بدانید که این موفقیت برای فرار از خلاقیت است.
خلاقیت های بزرگ نتیجه بی نظمی های بزرگ و در هم شکستن هماهنگی ها هستند
مدیران برای داشتن سازمانی خلاق باید دو موضوع را مورد توجه خود قرار دهند : اول اینکه آنها باید با هماهنگیهای بیش از حد اعضای تیمشان مبارزه کنند و دوم اینکه باید همانند مدیران موفق سازمانهای بزرگ، تنشهای به موقعی را به اعضای تیمشان وارد کنند.
اکنون میخواهیم شرایطی را که میتواند باعث ایجاد خلاقیت در اعضای تیمتان شود را بیان کنیم، با ما همراه باشید:
چالش = انگیزه = خلاقیت = رسیدن به اهداف
انگیزه، نیروی محرکهای است که برای رسیدن به هدف به آن نیاز داریم. گاهی حتی تحت بهترین شرایط هم حفظ انگیزه دشوار به نظر میرسد زمانی که افراد وظایفشان را ساده ببینند هیچ انگیزه ای برای انجام خلاقانه کار پیدا نمیکنند و برعکس محیطهای چالشی باعث ایجاد انگیزه در افراد میشود. بنابراین سازمانها باید شرایط را به نحوی برای اعضای تیمشان بوجود بیاورند که آنها فکر کنند که در یک چالش قرار دارند و اهداف باید به گونه ای تعریف شوند که جسورانه اما قابل دسترسی باشند. پس برای ایجاد انگیزه در اعضای تیم لازم نیست از ترفندهای شعبدهبازی چیزی بدانیم و قطعا هیچ دارویی در ما تولید انگیزه نخواهد کرد اما کافیست با ایجاد محیطی متفاوت و چالشی، انگیزه را برای خلق اعمال خلاقانه در افراد ایجاد کنیم.
پیشنهادی که ما برای مدیران سازمانها همیشه در مدرسه کسب و کار آیا انجام دادیم، شرکت در دوره های هوش هیجانی و مدیریت احساسات بود. در این کلاس شما یا اعضای تیم میتوانند با فراگیری چگونگی کنترل احساسات خود در شرایط مختلف کاری و سازمانی بتوانند از چالشها نترسیده و خلاقیت خود را در انجام کار و مسئولیت پذیری خود نشان دهند.
داشتن استرس همیشه هم بد نیست
اغلب مردم بر این باور هستند که استرس مخرب است با این حال شاید شما هم شنیده باشید که استرس دو نوع دارد: استرس خوب و استرس بد. واقعیت این است که اگر مقداری استرس، از نوعِ خوب، در زندگی ما وجود نداشته باشد، نمیتوانیم به موفقیتپهای بزرگ دست پیدا کنیم. همهی ما روزانه مسئولیتهایی داریم که باید به آنها رسیدگی کنیم، ولی اگر در کنار آنها هدف مشخصی برای خود تعیین کرده و دنبال کنیم، حتی اگر آهسته به سمت آن هدف قدم برداریم، چشماندازی در اختیار داریم که میتواند در زندگی ما هیجان، انرژی مثبت و استرس خوب تولید کند.
اگر شما میخواهید وارد دنیای کار شوید باید از این موضوع آگاهی داشته باشید که تمام مشاغل دنیا دارای استرس هستند چه برسد به اینکه شما میخواهید فردی خلاق در کارتان باشید. به عنوان یک مدیر اگر میخواهید سازمانی خلاق داشته باشید نباید فکر کنید که سازمانی در این امر موفق میشود که اعضای تیمش در آرامش کامل و به دور از هر گونه استرسی باشند و البته نباید محیطی را ایجاد کنند که در آن بیش از حد اضطراب وجود داشته باشد مدیران برتر دارای هوش هیجانی بالا توانایی کنترل آن در اعضای تیمشان هستند. از آنجایی که آنها میدانند چگونه استرس را مدیریت کنند، در مدیریت استرس اعضای تیم خود نیز موفق هستند.
از بین بردن ناسازگاری ها
برای ایجاد جوی خلاقانه نباید فقط توپ را به داخل زمین کارمندان و اعضای تیمتان بیاندازید، به عنوان یک مدیر خودتان هم باید شرایطی را برای این امر به وجود بیاورید. در ابتدا شما باید ناسازگاریهایی که در فرآیند کاری سازمانتان وجود دارد را از بین ببرید، اعضای تیم نباید احساس کنند که اگر ایده ای خلاقانه هم به ذهنشان بیاید، به دلیل فرآیندهای سخت و گاها زائد سازمان نمیتوانند این ایده را عملی کنند. شما نمیتوانید بر روی صندلی ریاستتان بنشینید و منتظر ایده خلاقانه از سمت افرادتان باشید، بلکه در ابتدا باید خودتان جو سازمان خود را آماده پذیرش ایدههای خلاقانه کنید
توجه به تنوع فکری در خلاقیت در سازمان
یک تیم خلاق علاوه بر نیاز به ترکیبی از ویژگی ها و کیفیتهای متناقض به تنوع فکری نیز نیاز دارند. تنوع فکری هنگامی صورت میگیرد که اعضای گروه با دانشها و تواناییهای گوناگون و متنوع در کنار هم قرار گرفته و از روشهای متفاوت تفکر و عمل برخوردار باشند. به عبارت روشنتر، آنها باید طیف متنوعی از روشهای فکری ترجیحی را ارائه دهند، اما روشهای فکری ترجیحی چه هستند و به چه کار میآیند؟
هر فردی، نگرش خاصی نسبت به محیط اطراف خود دارد و جهان را به گونهای خاص نگاه می کند. او در برخورد با یک مشکل، آن را با دید خاصی مینگرد و راهحلهای خاص خود را برای حل آن در ذهن پرورش میدهد، راه حلهایی که بیشترین همخوانی را با علایق و ذهنیات او دارند. هیچ کدام از این روشهای فکری نسبت به سایر روشها برتری ندارند و فقط میتوانند متفاوت با بقیه باشند.
چنین تنوعی در یک گروه خلاق، عنصری کلیدی و ضروری است و به گسترش خلاقیت گروه کمک شایانی میکند و از بطن همین روشهای فکری متفاوت است که محصولات، خدمات و فرآیندهای خلاقانه سربرمیآورد. یک مدیر نمیتواند و نباید یک روش فکری ترجیحی واحد را به همه اعضای گروه تحمیل کند بلکه باید از آنها یک معجون و ترکیب جادویی و ارزشمند بسازد که برای تولید ایده های خلاقانه مورد استفاده قرار گیرند.
و اما نکته آخر خلاقیت چیست؟ : تنوع فکری به مانند تنوع نژادی یا جنسی نیست که اگرچه در اغلب موارد موجب توسعه طیف فکری گروه میشوند اما موفقیت گروه را ضمانت نمی کند، همان طور که افرادی با جنسیت و نژادهای مختلف به روشهای گوناگونی فکر می کنند. افرادی از یک جنس و یک نژاد نیز میتوانند کاملا متفاوت از هم تفکر داشته باشند. بنابراین، به جای توجه بیش از حد به تنوع نژادی و جنسیتی باید روی تنوع روشهای فکری، تخصصها و مهارت هایی که با استفاده از آنها میتوان به جنگ مشکلات رفت، متمرکز بود
تیم حرفه ای تشکیل دهید
داشتن اعضای تیم حرفه ای یکی از مولفههایی است که باعث افزایش خلاقیت در سازمانتان می شود چرا که این اعضا به دلیل اینکه تسلط بیشتری بر حوزه کاریشان دارند، خلاقانه تر عمل میکنند ما به این دلیل به این افراد حرفه ای میگوییم چون مسئولیت پذیر هستند و افراد مسئولیت پذیر نیز بیشتر خود را وقف موفقیت تیم می کنند و در راستای پیشرفت و موفقیت تیمی تلاش میکنند . اگر هم سازمانی متشکل از افراد نوپا دارید اصلا نگران نباشید چرا که همه افراد پتانسیل یادگیری بالایی دارند و می توانند با آموزشهای درست و به موقع، ویژگیهای ذکر شده را به دست آورند
پرسش و پاسخ مقاله خلاقیت چیست؟
- تعریف ساده از خلاقیت چیست؟
به توانایی افراد در ایجاد یا ساختن چیزی که ارزش مفید و جدیدی در زمینههای مختلف دارد خلاقیت یا نوآوری گفته میشود.
- خلاق بودن به چه معنایی است؟
در صورتی که در ایجاد و خلاقیت چیزی با استفاده از عناصر زیبایی، روانی و همسو با فرهنگ جامعه باعث ایجاد الهام بخش بودن به دیگران باشد به آن خلاق بودن گفته میشود. نزدیک به معنی خلاقیت است ولی با تعریف وسیعتر
- انواع تیپ خلاقیت را نام ببرید؟
با توجه به جنبههای روانشناختی و شناخت ایده به سه تیپ ترکیبی، اکتشافی و تحول آفرین تقسیم بندی میشود.
- 5 روش خلق ایده را نام ببرید؟
- همکاری با دیگران و استفاده از نظرات آنها
- کاری که خودتان دوست دارید پیاده کنید.
- از صنایع دیگر یا نمونه های دیگر الگو بگیرید.
- ایجاد قابلیت تغییر رفتار در فرایند عمومی جامعه
- گرفتن بازخورد از نتیجه خلاقیت